Stany lękowe (dawniej znane jako nerwice) należą do najczęściej diagnozowanych schorzeń psychicznych. Zaburzenia lękowe są bardziej powszechne u kobiet niż u mężczyzn i mogą występować zarówno u osób dorosłych, jak i dzieci. Zobacz, jak odróżnić naturalną reakcję organizmu na potencjalnie niebezpieczną sytuację od zaburzeń lękowych. Kiedy mamy do czynienia z zaburzeniami lękowymi i gdzie udać się po wsparcie?
Lęk adaptacyjny a zaburzenia lękowe
Emocje są wpisane w życie każdego człowieka. Także te mało przyjemne doświadczenia, jak strach, czy niepokój są obecne w przestrzeni małych dzieci, nastolatków i osób dorosłych. To strach sprawia, że widząc potencjalnie zagrażające naszemu bezpieczeństwu zwierzę, przejdziemy na drugą stronę ulicy i to obawa o swoje życie powstrzyma nas od udziału w bójce.
Takie emocje wywołują najczęściej nagła zmiana sytuacji i odczucie silnego zagrożenia. Nie da się od nich uciec. Pełnią ważną funkcję adaptacyjną i alarmującą. Strach ,,popycha” nas ku podjęciu szybkiej reakcji. Dlatego tak ważne jest wypracowanie skutecznych strategii radzenia sobie w różnych stresogennych sytuacjach. Jednak doświadczenia związane z lękiem są bardziej złożone i przedstawiają się zupełnie inaczej.
Czym są zaburzenia lękowe?
Zaburzenia lękowe to nie wyłącznie odczuwanie strachu. Stany lękowe są reakcją organizmu na nieuzasadnione zagrożenie. To uczucie intensywnego niebezpieczeństwa lub przerażającej zmiany pochodzącej z nieokreślonego, nierzeczywistego źródła.
Zaburzenia lękowe to kategoria chorób psychicznych charakteryzująca się uczuciem silnego i uporczywego lęku lub niepokoju, które mogą znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie osoby dotkniętej tymi problemami.
W literaturze naukowej zaburzenia lękowe są bardzo szeroko opisaną kategorią, ujętą w sekcji dotyczącej zaburzeń nerwicowych, związanych ze stresem oraz objawiających się poprzez dolegliwości fizyczne (somatyczne).
Rodzaje zaburzeń lękowych (nerwic)
Do najczęściej występujących zaburzeń psychicznych pod postacią stanów lękowych zaliczamy:
- zaburzenia lękowe uogólnione (zespół lęku uogólnionego);
- zespół lęku panicznego (zespół lęku napadowego);
- zaburzenia nerwicowe (nerwica natręctw, nerwica lękowa);
- fobia społeczna;
- fobie specyficzne (np. fobie sytuacyjne, zoofobia, fobie związane ze środowiskiem naturalnym);
- zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne;
- zespół stresu pourazowego i zespół ostrego stresu;
- inne zaburzenia lękowe (np. zaburzenia adaptacyjne).
Pamiętaj!
To tylko kilka przykładów rodzajów zaburzeń lękowych. Istnieje wiele różnych typów stanów lękowych, a każdy może mieć swoje specyficzne cechy i objawy. Dla dokładnej diagnozy i leczenia konieczna jest konsultacja i diagnoza u specjalisty.
Objawy zaburzeń lękowych
Objawy zaburzeń lękowych mogą znacząco różnić się między poszczególnymi osobami. Jednakże istnieją typowe objawy, które często pojawiają się u osób doświadczających różnych rodzajów zaburzeń lękowych.
Stany lękowe objawy
- nieuzasadnione uczucie lęku (nadmierny lęk niewspółmierny do wywołującego go bodźca);
- odczuwanie obaw i niepokoju przez większość dnia;
- uczucie przytłoczenia, przerażenia;
- napady paniki;
- natrętne myśli;
- obniżony nastrój, który istotnie zaburza codzienne funkcjonowanie w życiu społecznym, prywatnym i zawodowym;
- zaburzenia snu (np. koszmary senne, bezsenność, parasomnie);
- dolegliwości somatyczne (np. złe samopoczucie fizyczne, zawroty głowy, bóle głowy, kołatanie serca, zaburzenia odżywiania, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, bóle brzucha, drżenie mięśni, nadmierne pocenie kłucie w klatce piersiowej).
Zaburzenia lękowe – przyczyny. Co powoduje stany lękowe?
Pogłębiające się stany lękowe i towarzyszące im dolegliwości somatyczne są najczęściej kombinacją różnych czynników. Wśród nich możemy wymienić:
- stresujące (traumatyczne) doświadczenia z przeszłości;
- trudne i stresujące wydarzenia i zmiany;
- choroby somatyczne (np. choroby hormonalne);
- choroby psychiczne występujące w rodzinie (czynniki genetyczne);
- uzależnienie od substancji psychoaktywnych;
- predyspozycje osobowościowe (cechy osobowości).
Czy zaburzenia lękowe są uleczalne?
Tak. Mniej nasilone symptomy mogą być łagodzone poprzez odcięcie się od bodźca wywołującego lęki, a także zmianę stylu życia poprzez regularne ćwiczenia fizyczne, techniki relaksacyjne czy medytacja. W przypadku poważniejszych i długotrwałych objawów, które znacząco wpływają na jakość życia, zalecane jest skorzystanie z profesjonalnej pomocy. Najlepiej zacząć od konsultacji psychologicznej lub psychoterapeutycznej.
Leki na stany lękowe – leczenie farmakologiczne zaburzeń lękowych
Leczenie zaburzeń lękowych uwzględnia indywidualne doświadczenia pacjenta oraz jego oczekiwania wobec terapii. Badania potwierdzają, że najlepszymi metodami na radzenie sobie ze stanami lękowymi są terapie u specjalistów (psychoterapeuty, psychologa, psychiatry).
Jednak w przypadku niektórych pacjentów, u których objawy somatyczne i psychiczne pogłębiają się, pomimo specjalistycznego wsparcia konieczne jest wdrożenie farmakoterapii (np. leki przeciwdepresyjne o działaniu przeciwlękowym, benzodiazepiny). Dotyczy to osób, u których symptomy somatyczne i psychiczne znacząco utrudniają codzienne funkcjonowanie.
Leczenie zaburzeń lękowych
Terapie nie tylko wspierają powrót do równowagi, lecz również stanowią skuteczną strategię zarówno w leczeniu, jak i zapobieganiu nawrotom zaburzeń lękowych.
Do najskuteczniejszych form terapii bez wątpienia zalicza się psychoterapię poznawczo-behawioralną (CBT). W trakcie każdej sesji pacjent pracuje nad swoimi wzorcami myślenia i zachowania, które napędzają występowanie uczucia lęku. Dzięki takim działaniom pacjent ma możliwość świadomej i celowej modyfikacji wzorców myślenia, co przyczynia się do zredukowania uczucia lęku oraz wzmocnienia umiejętności radzenia sobie z nim.
Dokładamy wszelkich starań, aby na stronie pojawiały się informacje rzetelne, sprawdzone i mające odbicie w badaniach naukowych. Należy jednak zwrócić uwagę, że pojawiające się w sieci artykuły poradnikowe i informacyjne nie mogą służyć do samodzielnej diagnozy i nie zastąpią konsultacji ze specjalistą.
Źródła:
- Nitka-Siemińska, Zaburzenia lękowe – charakterystyka i zasady leczenia. Forum Medycyny Rodzinnej, tom 8, nr 1, 2014
- Bilikiewicz (red.), Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. PZWL, Warszawa 2007
- Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Wydawnictwo Vesaliu, Kraków 2021
- J. Rybakowski, Współczesne poglądy na patogenezę i leczenie zaburzeń lękowych. Przewodnik Lekarza 2001.
- A.T. Beck, D.A. Clark, Zaburzenia lękowe. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018.
- RachmanvZaburzenia lękowe. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2005.